Kilka tygodni temu ukazała się publikacja podsumowująca projekt „Edulab – laboratorium lokalnych zastosowań mediów” zrealizowany w Gdańsku przy Instytucie Kultury Miejskiej w ramach programu Akademia Orange. Poniżej wstęp autorstwa Sławomira Czarneckiego i Grzegorza Stunża. Publikację można pobrać za darmo ze strony IKM.
Publikacja Laboratoria mediów jest jednym z działań projektu „Edulab – laboratorium lokalnych zastosowań mediów” przeprowadzonego przez Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku w partnerstwie z Uniwersytetem Gdańskim. Projekt został zrealizowany w ramach Akademii Orange. Edulabowe działania traktowaliśmy jako część Medialabu Gdańsk – powstałej niedawno w Instytucie Kultury Miejskiej struktury, a właściwie grupy zapaleńców, którzy na własnej skórze doświadczyli, czym jest lub może być medialab i postanowili rozwijać myślenie na temat nowej idei oraz realizować praktyczne wdrożenia właśnie w Gdańsku. Podobne próby zbudowania medialabów jako stałych instytucji kultury lub przestrzeni funkcjonujących w ramach istniejących podmiotów podejmowane są również w innych miastach, między innymi Lublinie i Warszawie. Za pierwszy medialab można zapewne uznać Obóz Kultury 2.0, który odbył się w Chrzelicach w 2010 roku. Dyskusja na temat medialabu oraz działania, które można zaklasyfikować jako medialabowe, żywo się rozwijają i występują również w innych projektach trzeciej edycji Akademii Orange.
Czym jest edulab?
W edulabowym projekcie chcieliśmy sprawdzić, jak idea medialabu sprawdza się w edukacji medialnej. To tylko częściowe wytłumaczenie, ponieważ, tworząc ten projekt, postawiliśmy sobie kilka celów. Bazując na doświadczeniach związanych z digitalizacją dziedzictwa w Chrzelicach w 2010 roku oraz archiwizacją współczesności w Lublinie w 2011, postanowiliśmy zarysować koncepcję, która pozwalałaby na osiągnięcie kilku celów edukacyjnych. Działając lokalnie z młodymi ludźmi w przestrzeni Gdańska, a dokładniej skupiając się na Głównym Mieście – dzielnicy o niedookreślonej tożsamości, prezentowanej jako historyczne, zabytkowe, turystyczne centrum – chcieliśmy skierować ich uwagę na temat dziedzictwa, kultury i tożsamości. Zależało nam na zaangażowaniu młodzieży w przedstawienie dzielnicy z ich perspektywy, na subiektywną prezentację, wskazanie problemów związanych z otoczeniem, refleksję i dyskusję na temat tożsamości i dziedzictwa. Równolegle zależało nam na realizowaniu celów związanych z edukacją medialną, ale także historyczną i obywatelską. Uznając, że medialab może wychodzić poza swoje (patrząc stereotypowo) techno-oblicze, może także być przestrzenią dostępną i dla medialnych, i dla technologicznych laików, dając im równocześnie możliwość wspólnego uczenia się.
Poza pracą z młodymi ludźmi zorganizowaliśmy również warsztaty dla nauczycieli i animatorów kultury, poświęcone tematyce dziedzictwa: definiowania go, zachowywania i dzielenia się nim współcześnie. Istotnym punktem na mapie naszych działań była uniwersytecka debata na temat edukacji medialnej zatytułowana, podobnie jak publikacja, Laboratoria mediów. Punktem wyjścia do dyskusji były doświadczenia z realizacji naszego projektu.
Edulab był dla nas jednocześnie próbą tworzenia sieci współpracy, która łączy ze sobą potencjały instytucji kultury, ośrodka akademickiego i nieformalnych inicjatyw. Uważamy, że takie „lekkie struktury”, łączące doświadczenie i sprawność instytucji, entuzjazm i zaangażowanie działaczy oraz kompetencje i wiedzę teoretyków, dają szansę na szybkie reagowanie na zmiany, także te wywołane przez rozwój nowych technologii i mediów. Sieci mogą testować nowe modele działania i pracować na rzecz rozwiązań, które w przyszłości staną się stałym elementem funkcjonowania podmiotów kulturalnych i edukacyjnych.
Medialaby dla przyszłości
W zaprezentowanych przez nas tekstach znajdziecie refleksję na temat działań z młodzieżą, popartą przykładami inicjatyw realizowanych w ramach Akademii Orange – tekst przygotowany przez kulturoznawczynię i politolożkę Annę Marię Miler Zabierz głos! – edukacja medialna dzieci i młodzieży. Piotr Siuda – socjolog – skupił się na edukacji nieformalnej, współpracy fanów i przestrzeniach przyciągania, przygotowując artykuł Przestrzeń pozytywnego <>, czyli popkulturowo-internetowy obszar edukacji nieformalnej. W tekście Zwrot cyfrowy w edukacji historycznej Marcin Wilkowski, historyk, zauważa potrzebę zmiany edukacji historycznej w kontekście przemian związanych z rozwojem mediów i cyfryzacją, proponując nowy model edukacji w zakresie historii. Autor tekstu, który właśnie czytacie, pedagog, przygotował artykuł Medialab – wyjść poza edukację formalną, gdzie próbuje łączyć wnioski z pracy projektu ,,Cyfrowa Przyszłość” z potencjałem edukacji w ramach medialabów. Wszystkie teksty, choć poruszają różnorodne wątki, a do tego zostały przygotowane przez autorów zanurzonych na co dzień w teorii i praktyce różnych dyscyplin, mają wspólny mianownik w postaci rysowania propozycji wychodzenia poza dotychczasowe struktury formalnego kształcenia, a także wskazania na nowe możliwości cyfrowej, prowadzonej niehierarchicznie komunikacji.
Chociaż w ukończonym przez nas projekcie ideał medialabowy – współpracy równych – nie zawsze był zachowany, to jednak udało się zachwiać tradycyjnym, ostrym podziałem nauczyciel – uczeń, przesunąć środek ciężkości w kierunku niehierarchicznej komunikacji. Wyjście poza szkołę, doświadczenie edukacyjne w zorganizowanej, ale mającej oddolny charakter grupie, możliwość decydowania o formie i treści warsztatów, negocjacja i dialog z innymi uczestnikami i prowadzącymi, to krok w dobrą stronę. Krok, który przy rozwijaniu podobnych inicjatyw, stworzeniu sieci działaczy wykorzystujących media, pozwoli nie tylko na realizację kilku celów edukacyjnych jednocześnie i uzupełnienie szkolnych braków w zakresie korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych, ale daje szansę na zmianę i projektowanie instytucji lub sieci edukacyjnych przyszłości.
Grzegorz D. Stunża, Sławomir Czarnecki
