Edukacja medialna v. 0.1

Spróbowaliśmy wyjaśnić, czym jest edukacja medialna. Tekst pierwotnie przygotowywaliśmy jako zamówiony przez Narodowy Instytut Audiowizualny w ramach cyklu artykułów omawiających różne aspekty edukacji medialnej. Jednak podczas pracy wyszliśmy nieco poza popularną konwencję, której mieliśmy się trzymać. Dlatego zdecydowaliśmy o wysłaniu zamawiającym wersji nieco bardziej „jadalnej”, tutaj prezentujemy materiał, który jest na razie pierwszą próbą krótkiego ujęcia tematu. Postaramy się rozwijać szkicowe wyjaśnienie, chociaż już teraz mamy świadomość, że liczba wątków nadaje się na ujęcie książkowe. Kto wie, może po doktoratach będziemy mieli więcej czasu na refleksję na temat.

Edukacja medialna jest rodzajem pedagogicznej interwencji na rzecz rozwijania kompetencji komunikacyjnych. M.in. praktycznego wykorzystywania, selekcjonowania, przetwarzania treści przekazów medialnych, umiejętności posługiwania się narzędziami ułatwiającymi orientację w zapośredniczonej przez media rzeczywistości kulturowej oraz aktywnego, krytycznego uczestnictwa w kulturze. Interwencję tę można rozumieć jako wejście pomiędzy (np. pomiędzy nadającego i odbierającego komunikat, użytkownika mediów i wykorzystywane przez niego twórcze narzędzia), wtrącenie, przerwanie w celu zasięgnięcia porady lub skorzystania ze wskazówek, bez jednoczesnego ulegania pokusie prostego wartościowania – kto-co jest gorsze, kto-co lepsze, kto-co silniejsze lub słabsze itd.

Edukacja medialna nie jest jedynie pomysłem na ochronę/obronę przed “wpływem” środków masowego przekazu na odbiorcę, choć XX-wieczne projekty wychowania medialnego do takiej perspektywy głównie nawiązywały, podobnie jak dzisiejsi zwolennicy tej koncepcji. Ma być raczej “uznaniem” dla kultury medialnej/wizualnej/popularnej i umieszczaniem jej w obrębie, a nie na marginesach edukacyjnego myślenia i działania.

Edukacja medialna może być realizowana w procesie nauczania/ uczenia się instytucjonalnego – formalnego, nieoficjalnego – nieformalnego oraz przypadkowego – akcydentalnego. Różne środowiska wyrażają wątpliwości, co do sposobu realizacji celów i treści edukacji medialnej. Stawiane są głównie pytania o skuteczność działań edukacyjnych w obrębie systemu kształcenia formalnego. Być może szkoła nigdy nie będzie instytucją ściśle splecioną z doświadczeniem kulturowym i “nadążającą za rzeczywistością”. Warto się zastanowić – szczególnie w kontekście problemu “nieszkolności” kultury medialnej – czy najlepszym terenem na działanie w zakresie edukacji medialnej nie jest przestrzeń nieformalnego i akcydentalnego oddziaływania pedagogicznego (np. edukacyjna działalność instytucji rządowych i organizacji pozarządowych nie prowadząca do uzyskania certyfikatów, dyplomów, zaświadczeń, ale również codzienność sytuacji i wynikające z nich doświadczenie). Nie wyklucza to jednak możliwości powiązania strategii szkolnych i pozaszkolnych. Szkoła mogłaby być miejscem, gdzie odbywa się wprowadzanie w tematykę “zapośredniczonej kultury” a wszystko to, co nie-szkolne i nieprogramowe byłoby wypadkową potencjału “nieoficjalnej” oferty edukacyjnej i aktywności uczestników kultury. Tematyka wymaga jednak dłuższego i pełniejszego opracowania, poprzedzonego szeroką dyskusją specjalistów i zainteresowanych prowadzeniem edukacji medialnej.
  
Powyższy tekst jest tylko zasygnalizowaniem zakresu edukacji medialnej i zarysowaniem wątpliwości co do realizacji jej postulatów w ramach polskiego systemu edukacyjnego. Ze względu na sprzeczności co do zakresu edukacji medialnej i sposobu jej wdrażania, szkic przedstawiony przez autorów może się różnić od innych skrótowych prezentacji hasła.

Damian Muszyński, Grzegorz D. Stunża, pracownicy naukowi Pracowni Edukacji Medialnej w Zakładzie Filozofii Wychowania i Studiów Kulturowych Instytutu Pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktorzy serwisu www.edukatormedialny.pl .